GST नंबर म्हणजे काय?

GST म्हणजे काय?

GST (Goods and Services Tax) हा भारतात लागू झालेला एकच अप्रत्यक्ष कर (Indirect Tax) आहे, जो संपूर्ण देशासाठी統一 कर प्रणाली बनवतो. याआधी विविध प्रकारचे अप्रत्यक्ष कर जसे की व्हॅट (VAT), सर्व्हिस टॅक्स, एक्साइज ड्युटी, एंटरटेनमेंट टॅक्स इत्यादी होते. परंतु 1 जुलै 2017 पासून GST लागू करण्यात आला, ज्यामुळे संपूर्ण भारतासाठी एक समान कर प्रणाली निर्माण झाली.

GST नंबर हा 15 अंकी (Digit) ओळख क्रमांक आहे, जो भारतीय कर विभागाने व्यवसायांना दिलेला असतो. हा नंबर प्रत्येक व्यवसायासाठी वेगळा असतो आणि तो GST पोर्टलवर नोंदणीकृत असतो.

GST नंबरची रचना (Structure of GST Number)

उदाहरणार्थ, जर एखाद्या व्यापाऱ्याचा GST नंबर 27AAEPM1234C1Z5 असा असेल, तर त्याची रचना खालीलप्रमाणे आहे:

भाग	अर्थ
27	राज्याचा कोड (महाराष्ट्रसाठी 27)
AAEPM1234C	पॅन कार्ड नंबर
1	व्यवसायाच्या नोंदणीचा क्रमांक
Z	डीफॉल्ट कॅरेक्टर (नेहमी Z असतो)
5	तपासणी क्रमांक (Check Digit)

GST नंबर का आवश्यक आहे?

कायदेशीर व्यवसायासाठी अनिवार्य: ₹40 लाखांपेक्षा जास्त टर्नओव्हर असलेल्या (सेवा उद्योगांसाठी ₹20 लाख) सर्व व्यवसायांसाठी GST नंबर असणे आवश्यक आहे.
ऑनलाईन व्यवसाय आणि ई-कॉमर्ससाठी बंधनकारक: Amazon, Flipkart, Shopify, आणि इतर ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मवर विक्री करण्यासाठी GST नंबर आवश्यक आहे.
अंतरराज्यीय (Interstate) व्यवसायासाठी गरजेचे: जर तुम्ही एक राज्यातून दुसऱ्या राज्यात माल पाठवत असाल, तर GST नंबर बंधनकारक आहे.
इनपुट टॅक्स क्रेडिट (ITC) मिळण्यासाठी: जर तुम्ही GST भरत असाल, तर तुम्हाला इनपुट टॅक्स क्रेडिटचा लाभ मिळतो, त्यामुळे कर भार कमी होतो.
सरकारी टेंडर आणि बँक कर्जासाठी मदत: व्यवसाय वाढवण्यासाठी बँक कर्ज किंवा सरकारी टेंडर मिळवण्यासाठी GST नंबर आवश्यक असतो.

GST नोंदणी कशी करावी?

GST नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे

1. व्यवसाय प्रकारानुसार कागदपत्रे:

व्यवसाय प्रकार	आवश्यक कागदपत्रे
व्यक्तिगत व्यवसाय (Proprietorship)	आधार कार्ड, पॅन कार्ड, बँक स्टेटमेंट, विजेचे बिल किंवा भाडेकरार
प्राइवेट लिमिटेड कंपनी (Private Ltd.)	कंपनीचा पॅन कार्ड, MOA & AOA, बँक स्टेटमेंट, अधिकाऱ्यांचे आधार आणि पॅन कार्ड
भागीदारी व्यवसाय (Partnership Firm)	भागीदारी करार, सर्व भागीदारांचे आधार व पॅन कार्ड, बँक स्टेटमेंट
एलएलपी (LLP)	LLP करारपत्र, कंपनी पॅन कार्ड, भागीदारांचे आधार व पॅन कार्ड

2. बँक तपशील:

कॅन्सल चेक किंवा बँक स्टेटमेंट

IFSC कोडसह बँक खाते तपशील

3. व्यवसायाचा पत्ता पुरावा:

विजेचे बिल / टेलिफोन बिल / पाणी बिल

भाडे करार (Rent Agreement) – जर जागा भाड्याने घेतली असेल.

GST नंबरसाठी ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया

1. GST पोर्टलवर नोंदणी करा

GST नोंदणी करण्यासाठी अधिकृत वेबसाईटला भेट द्या – https://www.gst.gov.in/

2. "Register Now" वर क्लिक करा

"New Registration" निवडा

व्यवसायाचा प्रकार, राज्य, जिल्हा आणि पॅन नंबर टाका

मोबाईल नंबर आणि ईमेल आयडी टाका आणि OTP पडताळणी (Verification) करा.

3. अर्ज भरा (Application Form)

व्यवसायाचे नाव, व्यवसायाचा प्रकार, मुख्य कार्यालयाचा पत्ता आणि बँक खाते माहिती द्या.

आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा.

4. TRN (Temporary Reference Number) मिळवा

एकदा माहिती सबमिट केल्यावर TRN नंबर दिला जातो, जो भविष्यात अर्ज ट्रॅक करण्यासाठी उपयोगी पडतो.

5. GST अधिकारी पडताळणी करतील

तुमच्या अर्जाची पडताळणी केल्यानंतर 7-10 दिवसांत GST नंबर मिळतो.

GST चे प्रकार (Types of GST)

भारतामध्ये चार प्रकारचे GST लागू आहेत:

CGST (Central GST): केंद्र सरकारला मिळणारा कर.
SGST (State GST): राज्य सरकारला मिळणारा कर.
IGST (Integrated GST): दोन राज्यांमधील व्यवहारांवर लागू होणारा कर.
UTGST (Union Territory GST): केंद्रशासित प्रदेशांसाठी (जसे की दिल्ली, अंदमान) लागणारा कर.

GST रिटर्न (GST Return) म्हणजे काय?

GST नंबर घेतल्यानंतर प्रत्येक व्यवसायाने नियमित कर अहवाल (GST Return) भरावा लागतो.

महत्त्वाचे GST रिटर्न प्रकार:

फॉर्म	कोणासाठी	परतावा दाखल करण्याची वेळ
GSTR-1	विक्रेत्यांसाठी	प्रत्येक महिन्याच्या 11 तारखेपर्यंत
GSTR-3B	कर जमा करणाऱ्या व्यापाऱ्यांसाठी	प्रत्येक महिन्याच्या 20 तारखेपर्यंत
GSTR-4	कम्पोजिशन स्कीमसाठी	तिमाही (3 महिन्यांतून एकदा)

GST न भरल्यास काय होईल?

दंड (Penalty):
- जर कोणत्याही व्यक्तीने GST भरला नाही तर ₹10,000 किंवा 10% कर रकमेच्या प्रमाणात दंड लागतो.
GST नंबर रद्द केला जाऊ शकतो:
- जर सलग 6 महिने GST रिटर्न भरला नाही, तर नंबर रद्द केला जाऊ शकतो.

निष्कर्ष

GST नंबर हा कोणत्याही व्यवसायासाठी आवश्यक आहे. जर तुमचा व्यवसाय ₹40 लाखांपेक्षा जास्त टर्नओव्हर करत असेल, तर तुम्ही लगेच GST नोंदणी करा. GST मुळे कर प्रणाली पारदर्शक झाली आहे आणि व्यापाऱ्यांना अनेक फायदे मिळतात.

हा लेख उपयोगी वाटल्यास तुमच्या व्यावसायिक मित्रांसोबत शेअर करा! 😊

GST नंबर म्हणजे काय? – सविस्तर माहिती आणि अर्ज प्रक्रिया

GST म्हणजे काय?