भारतातील पासपोर्ट प्रणाली आधुनिक करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचं पाऊल म्हणजे ई-पासपोर्ट. या डिजिटल युगात, पारंपरिक पासपोर्टला अधिक सुरक्षित, वेगवान आणि स्मार्ट बनवण्यासाठी भारत सरकारने ई-पासपोर्टची संकल्पना आणली आहे. या लेखामध्ये आपण ई-पासपोर्ट म्हणजे काय, त्याची वैशिष्ट्ये, फायदे, अर्ज करण्याची प्रक्रिया आणि त्यातील तांत्रिक बाबींचा सविस्तर आढावा घेणार आहोत.
ई-पासपोर्ट म्हणजे काय?
ई-पासपोर्ट हा एक बायोमेट्रिक पासपोर्ट असून तो सामान्य पासपोर्टसारखाच दिसतो. मात्र, त्यामध्ये एक इलेक्ट्रॉनिक चिप बसवलेली असते. ही चिप अर्जदाराची माहिती साठवते, जसे की:
नाव, जन्मतारीख, लिंग
पासपोर्ट क्रमांकई-पासपोर्टची वैशिष्ट्ये
-
इलेक्ट्रॉनिक चिप: 64 केबी क्षमतेची ही चिप पासपोर्टच्या पुढील कव्हरमध्ये बसवलेली असते.
-
ICAO मानकानुसार डिझाइन: ई-पासपोर्ट आंतरराष्ट्रीय नागरी उड्डाण संघटनेच्या (ICAO) मानकांनुसार तयार केला जातो.
-
डेटा एनक्रिप्शन: या चिपमधील माहिती अत्यंत सुरक्षित पद्धतीने एन्क्रिप्ट केली जाते.
-
फिजिकल सुरक्षा फिचर्स: होलोग्राम, मायक्रोटेक्स्ट, ऑप्टिकल वेरिएबल इंकसारख्या वैशिष्ट्यांमुळे बनावट करणे अवघड.
-
E-Gate वापरासाठी तत्पर: भविष्यात विमानतळांवरील स्वयं सेवा गेट्स (E-Gates) वर सहजपणे वापरता येईल.
ई-पासपोर्टचे फायदे
| फायदे | स्पष्टीकरण |
|---|---|
| 🔐 सुरक्षितता | चिपमध्ये माहिती एन्क्रिप्टेड असल्यामुळे माहिती चोरीचा धोका कमी |
| ⚡ प्रक्रिया जलद | इमिग्रेशन स्कॅनिंग झपाट्याने होते |
| ✈️ अंतरराष्ट्रीय सुसंगतता | ICAO प्रमाणित असल्यामुळे बहुतेक देशांत ई-पासपोर्ट मान्य |
| 🛡️ बनावट टाळते | डिजिटल फिचर्समुळे नकली पासपोर्ट बनवणे कठीण |
अर्ज कसा करावा?
ई-पासपोर्टसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सर्वसामान्य पासपोर्टप्रमाणेच आहे:
-
Passport Seva Portal वर नोंदणी करा.
-
नवीन/पुनर्नूतनीकरण पासपोर्टसाठी अर्ज भरा.
-
अपॉइंटमेंट बुक करा.
-
आपल्या पासपोर्ट सेवा केंद्रावर (PSK) किंवा पोस्ट ऑफिस पासपोर्ट सेवा केंद्रावर (POPSK) भेट द्या.
-
तिथे आपले बायोमेट्रिक्स व फोटोग्राफ घेतले जातील.
-
यानंतर जर तुमचे पात्रता निकष पूर्ण झाले, तर तुम्हाला ई-पासपोर्ट दिला जाईल.
टीप: 2023 पासून भारतातील काही पासपोर्ट सेवा केंद्रांमध्ये प्रायोगिक तत्त्वावर ई-पासपोर्ट सुरु झाला आहे. लवकरच देशभर लागू होणार आहे.
तांत्रिक बाबी (Technical Specifications)
चिपचा प्रकार: Contactless Integrated Circuit Chip (RFID-based)
डेटा स्टोरेज: 64 KBई-पासपोर्टमधील सुरक्षा यंत्रणा
Active Authentication: चिपमध्ये बदल झाला आहे का, हे तपासते.
Basic Access Control (BAC): स्कॅनिंग यंत्र फक्त योग्य प्रमाणपत्र असलेल्याच डिव्हाईसने चिप वाचू शकतो.निष्कर्ष
ई-पासपोर्ट हे भारताच्या डिजिटल परिवर्तनातील एक महत्त्वाचं पाऊल आहे. तो केवळ कागदपत्र न राहता, एक स्मार्ट आयडेंटिटी डॉक्युमेंट बनतो. भविष्यात ई-पासपोर्टच्या माध्यमातून आपण अधिक सुरक्षित, जलद आणि सुलभ प्रवास करू शकू. सरकारने सुरू केलेल्या या उपक्रमामुळे भारताची ओळख स्मार्ट भारत म्हणून अधिक दृढ होत आहे.
तुम्हाला हा लेख आवडला का? तुमचे अभिप्राय आणि शंका खाली कॉमेंटमध्ये नक्की कळवा!
0 टिप्पण्या