💍 लग्न प्रमाणपत्र (Marriage Certificate) – संपूर्ण माहिती (मराठीत)

लग्न प्रमाणपत्र हे दोन व्यक्तींमधील वैवाहिक संबंधाचे कायदेशीर दस्तऐवज आहे. हे प्रमाणपत्र केवळ सामाजिकदृष्ट्या नाही तर अनेक कायदेशीर, आर्थिक, आणि सामाजिक व्यवहारांमध्ये आवश्यक ठरते. भारतात कोणतेही लग्न झाले की त्याची नोंदणी करून लग्न प्रमाणपत्र घेणे अनिवार्य आहे.

---

📘 लग्न प्रमाणपत्र म्हणजे काय?

लग्न झाल्यानंतर, ते अधिकृतपणे सरकारी नोंदणी कार्यालयात नोंदवून घेतले जाते, आणि त्याचे एक प्रमाणित कागदपत्र म्हणजेच "Marriage Certificate". हे प्रमाणपत्र पुढील बाबींमध्ये उपयुक्त ठरते:

पासपोर्टसाठी अर्ज करताना

व्हिसा किंवा परदेश प्रवासासाठी

बँक, विमा, नातेवाईकता पुरावा इ.

पती-पत्नी म्हणून कायदेशीर हक्कांसाठी

---

✅ कोणती कायदा अंतर्गत नोंदणी करता येते?

भारतात खालील दोन प्रमुख कायद्यांतर्गत विवाह नोंदणी होते:

1. हिंदू विवाह अधिनियम, 1955 – जर दोघंही हिंदू, जैन, शीख किंवा बौद्ध असतील

2. विशेष विवाह अधिनियम, 1954 – जर वेगवेगळ्या धर्माचे असतील किंवा कोर्ट मॅरेज केलं असेल

---

📌 लग्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया

🖥️ ऑनलाईन पद्धत (Online Procedure)

1. संबंधित महानगरपालिका / जिल्हा परिषद / राज्य सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटवर जा
   (उदा. https://igr.maharashtra.gov.in)

2. "Marriage Registration" किंवा "Apply for Marriage Certificate" हा पर्याय निवडा

3. अर्ज फॉर्म भरावा:

   • वधू-वरांचे संपूर्ण नाव

   • पत्ता, जन्मतारीख, धर्म, जात

   • विवाहाचा दिनांक, स्थळ

   • साक्षीदारांची माहिती

4. आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा

5. ऑनलाईन शुल्क भरा

6. अर्ज सबमिट केल्यानंतर एक अ‍ॅप्लिकेशन आयडी / अपॉईंटमेंट स्लिप मिळते

7. दिलेल्या तारखेला संबंधित कार्यालयात दोघं व तीन साक्षीदारांसह उपस्थित राहा

8. अधिकाऱ्याच्या समोर नोंदणी झाल्यावर तुरंत लग्न प्रमाणपत्र दिले जाते

---

🏢 ऑफलाईन पद्धत (Offline Procedure)

1. जवळच्या सब-रजिस्ट्रार ऑफिसमध्ये भेट द्या (तहसील कार्यालयात असते)

2. अर्ज फॉर्म घेऊन भरावा किंवा ऑनलाईन भरून प्रिंट घेऊन जावी

3. आवश्यक कागदपत्रे संलग्न करावीत

4. अर्ज सोबत ₹100 ते ₹500 पर्यंत शुल्क भरावे (प्रत्येक राज्यात वेगळे)

5. अधिकाऱ्याच्या उपस्थितीत साक्षीदारांसह नोंदणी करा

6. 1–2 आठवड्यांत प्रमाणपत्र तयार होऊन दिले जाते

---

📄 आवश्यक कागदपत्रे (Required Documents)

दस्तऐवज	माहिती
वधू व वरांचे ओळखपत्र	आधार कार्ड, PAN कार्ड, पासपोर्ट, ड्रायव्हिंग लायसन्स
वधू व वरांचा पत्त्याचा पुरावा	टेलिफोन/वीज बिल, रेशन कार्ड, बँक स्टेटमेंट
जन्मतारीखचा पुरावा	जन्म प्रमाणपत्र, शाळेचा दाखला
विवाहाचे छायाचित्र	कमीत कमी 2 फोटो (लग्नमंडपाचे, समारंभाचे)
लग्नाचे आमंत्रण पत्र (ऐच्छिक)	जर उपलब्ध असेल तर
3 साक्षीदारांचे ओळखपत्र	आधार कार्ड, निवडणूक ओळखपत्र इ.

---

💵 शुल्क (Fees)

प्रकार	शुल्क (रु.)
ऑनलाईन नोंदणी	₹100 – ₹150
विशेष विवाह अधिनियमाखाली	₹500 – ₹1000
उशीर झाल्यास दंड	₹100 प्रती महिना उशीर

---

⏱️ वेळ लागणारा कालावधी

टप्पा	कालावधी
अर्ज प्रक्रिया	1 दिवस
अपॉइंटमेंट / साक्षीदारांसह नोंदणी	7–15 दिवस
प्रमाणपत्र मिळण्याची वेळ	1–3 दिवस (कधी कधी तत्काळही मिळते)

---

⚖️ कायदेशीर महत्त्व

हे प्रमाणपत्र पती-पत्नी म्हणून हक्क सिद्ध करण्यासाठी अत्यावश्यक आहे

तलाक, वारसा हक्क, विमा दावा, मुलांचे हक्क, यामध्ये महत्त्वपूर्ण पुरावा ठरतो

परदेशी नोंदणी व व्हिसासाठी Marriage Certificate अनिवार्य असते

---

💬 वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

प्रश्न 1: लग्नाच्या किती दिवसांत नोंदणी करावी लागते?

उत्तर: शक्यतो लग्नानंतर 60 दिवसांच्या आत नोंदणी करणे अपेक्षित आहे.

प्रश्न 2: मंदिरात केलेले लग्नही नोंदवता येते का?

उत्तर: होय. मंदिराच्या पुजाऱ्याचा दाखला व फोटो दिल्यास तेही नोंदवता येते.

प्रश्न 3: साक्षीदार कोण असावा लागतो?

उत्तर: कोणतेही 3 प्रौढ व्यक्ती, जे लग्नाच्या वेळी उपस्थित होते आणि ओळख सादर करू शकतात.

प्रश्न 4: जर एक पक्ष परदेशी नागरिक असेल तर?

उत्तर: त्यावेळी विशेष विवाह अधिनियमाखाली नोंदणी करावी लागते, आणि परदेशी नागरिकाचा पासपोर्ट व व्हिसा आवश्यक असतो.

---

✍️ निष्कर्ष

लग्न प्रमाणपत्र हे फक्त सामाजिक नव्हे तर कायदेशीरदृष्ट्याही अत्यंत महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे. त्यामुळे लग्नानंतर लवकरात लवकर त्याची नोंदणी करून प्रमाणपत्र प्राप्त करणे आवश्यक आहे. आजच्या डिजिटल युगात ही प्रक्रिया अगदी सुलभ झालेली आहे – फक्त योग्य कागदपत्रे व साक्षीदार असणे पुरेसे आहे.

---

🔗 उपयुक्त लिंक:

महाराष्ट्र विवाह नोंदणी: https://igr.maharashtra.gov.in

Central Government Portal: https://services.india.gov.in

---

तुम्हाला विशिष्ट राज्यासाठी किंवा कोर्ट मॅरेजसाठी वेगळी माहिती हवी असल्यास, जरूर कळवा – त्यासाठी स्वतंत्र मार्गदर्शक तयार करून देईन.

---

💍 आपल्या नात्याला द्या कायदेशीर ओळख – आजच लग्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करा!