👧 माझी कन्या भाग्यश्री योजना – कन्यांना सशक्त करण्याची दिशा

भारतातील अनेक भागांमध्ये अजूनही मुलींचा जन्म दुय्यम समजला जातो. सामाजिक रूढी, आर्थिक बंधने व शिक्षणाअभावी मुलींच्या विकासात अडथळे येतात. या पार्श्वभूमीवर महाराष्ट्र शासनाने १ एप्रिल २०१६ रोजी ‘माझी कन्या भाग्यश्री योजना’ सुरू केली. ही योजना म्हणजे बेटी बचाओ, बेटी पढाओ चळवळीला महाराष्ट्र सरकारची सामाजिक व आर्थिक साथ आहे.

---

🎯 योजनेचे उद्दिष्ट

1. मुलींचा जन्मदर वाढवणे

2. मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देणे

3. बालविवाह थांबवणे

4. कुटुंबामध्ये कन्याभिमुखता वाढवणे

5. महिला सबलीकरणास चालना देणे

---

🗂️ योजनेची प्रमुख वैशिष्ट्ये

घटक	माहिती
सुरूवात	१ एप्रिल २०१६
अंमलबजावणी संस्था	महिला व बालविकास विभाग, महाराष्ट्र शासन
योजनेचा प्रकार	आर्थिक सहाय्य व विमा संरक्षण
लक्ष्य गट	कन्या बालिका व त्यांच्या मातापित्यांना प्रोत्साहन
विशेष लक्ष	बीपीएल (Below Poverty Line) आणि अल्प उत्पन्न गटातील कुटुंबे

---

💰 आर्थिक लाभ व रचना

योजनेअंतर्गत लाभाचे स्वरूप खालीलप्रमाणे आहे:

✅ एक मुलगी असल्यास:

मुलीच्या जन्मानंतर मातेस ₹5,000 प्रती वर्ष पाच वर्षे म्हणजे एकूण ₹25,000 मिळतात.

मुलगी 18 वर्षांची झाल्यानंतर अतिरिक्त एकरकमी रक्कम ₹1,00,000 मिळते (शर्ती पूर्ण केल्यास).

✅ दोन मुली असल्यास:

प्रत्येक मुलीच्या नावावर ₹25,000 ची ठेवी (Fixed Deposit) केली जाते.

आईने कुटुंब नियोजनाची शस्त्रक्रिया (sterilization) करून घेतलेली असावी.

✅ विमा संरक्षण:

मुलगी आणि तिच्या आईसाठी जीवन विमा संरक्षण

अपघाती मृत्यू व अपंगत्वावर आधारित विमा योजना

---

📋 पात्रता निकष (Eligibility Criteria)

निकष	तपशील
अर्जदाराचे वास्तव्य	महाराष्ट्रात कायम वास्तव्य
लाभार्थी	कन्या बालिका आणि तिचे पालक
उत्पन्न मर्यादा	वर्षिक उत्पन्न ₹1 लाखांपेक्षा कमी असावे
कुटुंब नियोजन	दोन मुलींनंतर नसबंदी केलेली असावी
कन्येचा जन्म	१ एप्रिल २०१६ नंतर झाला असावा
बँक खाते	मुलीच्या नावावर बँक खाती आधारशी संलग्न असलेली असावीत

---

📄 अर्ज करण्याची प्रक्रिया

🏢 ऑफलाइन प्रक्रिया:

1. जवळच्या आंगणवाडी केंद्र, महिला व बालविकास कार्यालय, किंवा तालुका समाजकल्याण कार्यालयात संपर्क साधावा.

2. आवश्यक फॉर्म भरून, कागदपत्रांसह जमा करावेत.

🌐 ऑनलाइन अर्ज (ई-सुविधा):

https://mahadbt.maharashtra.gov.in या अधिकृत पोर्टलवर जाऊन योजनेचा अर्ज करता येतो.

"Women and Child Development Department" अंतर्गत योजना शोधा.

---

📑 आवश्यक कागदपत्रे

कन्येचा जन्म प्रमाणपत्र

आधार कार्ड (आईचे व कन्येचे)

उत्पन्न प्रमाणपत्र (तहसीलदार कार्यालयातून)

बँक पासबुक झेरॉक्स (कन्येच्या नावावर)

रहिवासी प्रमाणपत्र

नसबंदी प्रमाणपत्र (जर दोन मुली असतील तर)

पासपोर्ट साइज फोटो

---

📊 योजनेचा परिणाम

परिणाम	निरीक्षण
मुलींच्या जन्मदरात वाढ	योजनामुळे ग्रामीण भागात सकारात्मक बदल
शालेय नामांकन वाढले	आर्थिक प्रोत्साहनामुळे शिक्षणाची आवड वाढली
कुटुंब नियोजनात जागरूकता	दोन मुलींनंतर नसबंदीची अट प्रभावी
मुलीबाबत सकारात्मक दृष्टिकोन	‘बोजा’ ऐवजी ‘गौरव’ असा दृष्टिकोन तयार

---

📌 महत्त्वाचे मुद्दे

ही योजना मुलींच्या शिक्षणासाठी एक दीर्घकालीन आर्थिक पाठबळ देणारी आहे.

सरकारी अनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा होते.

योजना गर्भधारणा, सुरक्षित प्रसूती व स्त्री-शिशु आरोग्याशी जोडलेली आहे.

जनजागृती कार्यक्रमांद्वारे लोकांमध्ये कन्याभिमुखता वाढवली जाते.

---

🌟 यशोगाथा: सोलापूर जिल्ह्यातील बदल

सोलापूर जिल्ह्यातील अकलूज गावातील अंजली पाटील हिच्या जन्मानंतर तिच्या आई-वडिलांनी 'माझी कन्या भाग्यश्री योजना'त नोंदणी केली. पाच वर्षांत त्यांना ₹25,000 मिळाले. अंजलीचे शिक्षण आजही सुरू असून तिच्या उच्च शिक्षणासाठी एक लाख रुपयांची ठेवीची योजना तयार आहे. आता गावात मुलींच्या शिक्षणाबाबत सकारात्मकतेने विचार केला जातो.

---

✅ निष्कर्ष

‘माझी कन्या भाग्यश्री योजना’ ही केवळ आर्थिक मदत योजना नसून, ती मुलींच्या उज्वल भविष्यासाठीचे आश्वासन आहे. मुली म्हणजे "घराचा आधारस्तंभ" ही भावना समाजात रुजवण्यासाठी ही योजना प्रभावी ठरते आहे. शिक्षण, आरोग्य आणि सुरक्षितता या त्रिसूत्रीवर ही योजना बळकटपणे उभी आहे.

---

📞 संपर्क व अधिक माहिती

महिला व बालविकास विभाग वेबसाइट:

https://wcd.maharashtra.gov.in

Direct Benefit Transfer (DBT) पोर्टल:

https://mahadbt.maharashtra.gov.in

---

#MajhiKanyaBhagyashree #कन्याभिमान #शिक्षणहीअधिकारहाही

बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ – याचं राज्यातलं रूप म्हणजे ‘माझी कन्या भाग्यश्री योजना’. 🌸

---