🏡 घराच्या स्टॅम्प ड्युटीबाबत संपूर्ण माहिती – मराठीत

घर विकत घेताना केवळ त्याची किंमतच भरायची नसते, तर शासनाकडेही काही शुल्क भरावे लागते. यातील सर्वांत महत्त्वाचा शुल्क म्हणजे स्टॅम्प ड्युटी. ही कायदेशीर दस्तऐवजावर आकारली जाणारी एकप्रकारची "कररूप" रक्कम आहे.

या लेखात आपण स्टॅम्प ड्युटी म्हणजे काय, ती कशी आकारली जाते, किती दर आहेत, कधी सूट मिळते आणि ती भरताना काय काळजी घ्यावी हे सविस्तरपणे पाहणार आहोत.

---

📌 स्टॅम्प ड्युटी म्हणजे काय?

स्टॅम्प ड्युटी म्हणजे एखाद्या मालमत्ता व्यवहारावर शासनाकडे भरावयाचे कायदेशीर शुल्क. एखाद्या प्रॉपर्टीचा व्यवहार वैध आणि कायदेशीर करण्यासाठी स्टॅम्प ड्युटी भरावी लागते. ही रक्कम घराच्या बाजारमूल्याच्या (Market Value) काही टक्केवारीप्रमाणे असते.

---

🎯 स्टॅम्प ड्युटीचे महत्त्व

प्रॉपर्टी व्यवहार कायदेशीर होतो

दस्तऐवज न्यायालयात ग्राह्य धरले जाते

संपत्तीचा हक्क स्पष्ट होतो

भविष्यातील वाद टाळले जातात

बँकेकडून कर्जासाठी आवश्यक

---

📊 स्टॅम्प ड्युटीचे दर (महाराष्ट्र – 2024 नुसार)

क्षेत्र	महिलांसाठी	पुरुषांसाठी	सह-मालकीसाठी
मुंबई शहर / उपनगर	6%	6%	6%
पुणे, नाशिक, नागपूर, ठाणे	6%	6%	6%
ग्रामीण भाग	4%	5%	5%
नगरपरिषदा व नगरपालिका	5%	6%	6%

✅ नोंद: स्त्रियांच्या नावे व्यवहार केल्यास काही भागात सवलत लागू होते (उदा. ग्रामीण भागात 1% सूट).

---

🧮 स्टॅम्प ड्युटीची गणना कशी होते?

स्टॅम्प ड्युटी ही खालील पैकी अधिक किंमतीवर मोजली जाते:

1. सरकारी मूल्यांकन (Ready Reckoner Rate)

2. खरेदी किंमत (Agreement Value)

उदा.

रजिस्ट्रीतील किंमत – ₹50 लाख

रेडी रेकनर किंमत – ₹48 लाख 

ड्युटी गणना – ₹50 लाखवर (कारण अधिक आहे) 

6% ड्युटी = ₹3 लाख

---

📝 स्टॅम्प ड्युटी भरण्याच्या पद्धती

1. ई-चालान / ऑनलाईन स्टॅम्प ड्युटी

https://igrmaharashtra.gov.in या अधिकृत संकेतस्थळावर लॉगिन करा

‘e-Payment’ पर्याय निवडा

माहिती भरा – विक्रेता, खरेदीदार, व्यवहाराचा तपशील

ड्युटीची रक्कम तपासा

ऑनलाईन पेमेंट करा (नेटबँकिंग, डेबिट/क्रेडिट कार्ड)

पेमेंट झाल्यावर GRN नंबर आणि ई-चालान मिळते

रजिस्ट्री करताना हे चालान सादर करावे लागते

2. बँकेमार्फत चलन / चलनाद्वारे

चलन भरा

निर्दिष्ट बँकेत ड्युटी रक्कम भरा

चलनाच्या प्रती अधिकाऱ्यांकडे सादर करा

---

🏢 स्टॅम्प ड्युटी कोठे भरावी?

सब-रजिस्ट्रार ऑफिस (जिथे रजिस्ट्री केली जाते)

ऑनलाईन पोर्टलवर (IGR Maharashtra)

मान्यताप्राप्त बँका (IDBI, SBI, PNB इ.)

---

🎁 स्टॅम्प ड्युटी सवलती व सूट

परिस्थिती	सूट
स्त्रीच्या नावावर प्रॉपर्टी घेतल्यास	1% ते 2% सवलत (गावनिहाय)
पहिल्या घरासाठी	काही राज्यांमध्ये सूट
कृषी भूखंडावर वारसाहक्काने मिळालेली जमीन	स्टॅम्प ड्युटी लागू नाही
रक्तसंबंधीय हस्तांतरण (Gift)	कमी ड्युटी (₹200-₹500)
MHADA / PMAY अंतर्गत घरे	काही वेळा सवलत दर

---

❓ वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

Q. स्टॅम्प ड्युटी न भरल्यास काय होते?

👉 दस्तऐवज अवैध ठरतो. दंड लागू होतो. कोर्टात ग्राह्य धरला जात नाही.

Q. रजिस्ट्री आणि स्टॅम्प ड्युटी यात फरक काय?

👉 स्टॅम्प ड्युटी म्हणजे सरकारी कर; रजिस्ट्री म्हणजे त्या व्यवहाराची अधिकृत नोंदणी.

Q. स्टॅम्प ड्युटी परत मिळू शकते का?

👉 काही परिस्थितीत (उदा. व्यवहार रद्द झाल्यास) स्टॅम्प ड्युटी परत मागता येते, परंतु प्रोसेस गुंतागुंतीची असते.

Q. महिलांसाठी किती सूट आहे?

👉 ग्रामीण भागात सामान्यतः 1% सवलत; काही शहरे वेगळे दर ठेवतात.

---

🔚 निष्कर्ष

घर खरेदी करताना फक्त किमतीचा विचार न करता, स्टॅम्प ड्युटी आणि इतर कायदेशीर शुल्कांचा विचार करणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. योग्य माहिती घेतल्यास तुम्ही अधिक सुरक्षित, कायदेशीर आणि नियोजनबद्ध व्यवहार करू शकता.

---

तुमच्या भागात स्टॅम्प ड्युटी किती आहे हे जाणून घ्यायचंय? ऑनलाईन ड्युटी कशी भरायची हे समजून घ्यायचंय? खाली कमेंट करा किंवा विचारणा करा – मी तुमचं मार्गदर्शन करतो. ✅📜🏠