💰 Income Tax Return साठी कोणता Form वापरायचा? | मराठी मार्गदर्शक

भारत सरकार दरवर्षी आपल्या उत्पन्नावर कर भरण्याची प्रक्रिया ठरवते आणि त्या प्रक्रियेत सर्व नागरिकांनी Income Tax Return (ITR) भरणे गरजेचे असते. पण बरेचदा प्रश्न पडतो की — "माझ्यासाठी योग्य Income Tax Return Form कोणता आहे?"

या ब्लॉगमध्ये आपण ITR फॉर्म्सचे प्रकार, त्यांचा उपयोग कोणासाठी आहे हे सविस्तर पाहणार आहोत.

---

🧾 Income Tax Return म्हणजे काय?

Income Tax Return (ITR) म्हणजे तुम्ही एका आर्थिक वर्षात (१ एप्रिल ते ३१ मार्च) किती उत्पन्न कमावले, त्यावर किती कर भरला, कोणते करसवलती घेतल्या, याची माहिती सरकारला सादर करणे. ही माहिती सादर करताना ITR Form वापरावा लागतो.

---

✅ ITR Forms चे प्रकार आणि कोणासाठी कोणता?

1️⃣ ITR-1 (SAHAJ)

कोण वापरू शकतो?

ज्यांचे उत्पन्न फक्त खालील गोष्टींपासून येते:

पगार (Salary)

पेन्शन

एका घराचे भाडे उत्पन्न

इतर स्रोत (बँकेचा व्याज, एफडी, इ.)

अटी:

उत्पन्न ₹50 लाखांपेक्षा कमी असावे

शेती उत्पन्न ₹5,000 पेक्षा जास्त नसावे

व्यवसाय/व्यापार उत्पन्न नसावे

कोण वापरू शकत नाही?

जर एकाहून अधिक घरमालकी असेल

भांडवली नफा (Capital Gain) असेल

---

2️⃣ ITR-2

कोण वापरू शकतो?

पगार, भाडे, इतर स्रोतांव्यतिरिक्त

भांडवली नफा (Capital Gains)

एकाहून अधिक घरमालक

परदेशी उत्पन्न

शेअर्स, म्युच्युअल फंड्स मधील गुंतवणूक

व्यवसाय किंवा प्रोफेशन असलेल्या व्यक्तींसाठी नाही

---

3️⃣ ITR-3

कोण वापरू शकतो?

व्यवसाय किंवा व्यावसायिक (Professional income)

फ्रीलान्सर, डॉक्टर, वकील, आर्किटेक्ट

भांडवली नफा, गुंतवणूक, शेती उत्पन्न

लघु व्यापारी, स्टॉक ट्रेडर, यूट्यूबर यांना हे फॉर्म लागू पडतो.

---

4️⃣ ITR-4 (Sugam)

कोण वापरू शकतो?

लघु व्यावसायिक किंवा प्रोफेशनल

जे Presumptive Income Scheme (Sec 44AD, 44ADA, 44AE) अंतर्गत येतात

उत्पन्न ₹50 लाखांपर्यंत (व्यवसायासाठी ₹2 कोटीपर्यंत)

उदाहरण: किराणा दुकान, टॅक्सी चालक, लहान व्यवसाय

---

5️⃣ ITR-5, 6, 7

हे फॉर्म्स संस्था, कंपनी, ट्रस्ट, आणि इतर संस्थांसाठी आहेत. व्यक्ती किंवा एचयूएफ (HUF) साठी नाहीत.

---

📌 तुम्ही योग्य ITR Form कसा निवडाल?

उत्पन्न प्रकार	ITR Form
फक्त पगार, एका घराचे भाडे, व्याज	ITR-1
भांडवली नफा, परदेशी उत्पन्न	ITR-2
व्यवसाय/प्रोफेशन	ITR-3
लघु व्यवसाय / व्यावसायिक (Sugam)	ITR-4

---

🛠️ कोणती माहिती लागते ITR भरताना?

PAN Card

Aadhaar Card

पगार स्लिप

बँक स्टेटमेंट

Form 16 (जर पगारदार असाल)

इतर गुंतवणुकीची माहिती

Deduction संबंधित पुरावे (Sec 80C, 80D, इ.)

---

🗓️ शेवटची तारीख (FY 2024-25 साठी)

साधारणतः 31 जुलैपर्यंत ITR भरावा लागतो (non-audit cases साठी)

---

🔍 निष्कर्ष

Income Tax Return साठी कोणता फॉर्म वापरायचा हे तुमच्या उत्पन्नाच्या स्वरूपावर अवलंबून असते. चुकीचा फॉर्म भरल्यास तुमचा रिटर्न Rejected होऊ शकतो किंवा नोटीस येऊ शकते. त्यामुळे नेहमी आपला उत्पन्नाचा अभ्यास करून योग्य ITR फॉर्म निवडावा.

जर तुमचं उत्पन्न साधं-सोपं असेल (पगार, व्याज), तर ITR-1 पुरेसा आहे. पण जर गुंतवणूक, व्यवसाय किंवा भांडवली नफा असेल तर ITR-2 किंवा ITR-3 वापरणे योग्य.

---

🖋️ लेख वाचल्याबद्दल धन्यवाद! तुमचे प्रश्न, शंका किंवा अनुभव खाली कमेंटमध्ये जरूर शेअर करा.