भारताच्या आर्थिक विकासात महिलांची भूमिका फार मोठी आहे. ग्रामीण भागात महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवण्यासाठी ‘महिला समृद्धी योजना’ (Mahila Samruddhi Yojana) ही केंद्र शासनाच्या सामाजिक न्याय व अधिकारिता मंत्रालयाच्या अंतर्गत राबवली जाते. विशेषतः अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, इतर मागासवर्गीय (OBC), व इतर आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल महिलांना उद्दिष्ट ठेवून ही योजना कार्यान्वित आहे.
🎯 योजनेचे उद्दिष्ट
महिलांना स्वावलंबी बनवणे🗂️ योजनेची वैशिष्ट्ये
| घटक | माहिती |
|---|---|
| योजना राबवणारा विभाग | राष्ट्रीय मागासवर्गीय वित्त विकास महामंडळ (NBCFDC) व महाराष्ट्र राज्य मागासवर्गीय महामंडळ |
| लाभार्थी वर्ग | अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, विमुक्त जाती, भटक्या जमाती, OBC, इ. महिलांचे स्वयंसहायता गट |
| कर्ज मर्यादा | प्रति सदस्य ₹1,40,000 पर्यंत कर्ज |
| व्याज दर | अत्यल्प – केवळ ४% ते ५% पर्यंत (अनुदानित) |
| परतफेड कालावधी | ३ ते ५ वर्षांपर्यंत, व्यवसायानुसार |
| हमी आवश्यक आहे का? | नाही, SHG गटामार्फत सामूहिक हमी असते |
👩👩👧👧 लाभार्थ्यांसाठी आवश्यक पात्रता
| निकष | तपशील |
|---|---|
| लाभार्थ्यांचे वय | १८ ते ६० वर्षे दरम्यान |
| सामाजिक वर्ग | SC, ST, OBC, DNT, VJNT, SEBC इत्यादी |
| कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न | ग्रामीण भागात ₹1.50 लाख व शहरी भागात ₹2 लाखांपर्यंत असावे |
| लाभार्थी महिला SHG चा सदस्य | किमान ६ महिने जुना गट असावा |
| व्यवसाय / लघुउद्योग प्रस्ताव | शेतीपूरक, उत्पादनकेंद्रित किंवा सेवाभावी व्यवसाय |
💼 उदाहरणार्थ व्यवसाय
बुट्ट्या तयार करणे📄 अर्ज करण्याची प्रक्रिया
1. SHG गटाच्या माध्यमातून
महिला SHG गटाने आपला व्यवसाय प्रस्ताव तयार करून जिल्हा मागासवर्गीय वित्त महामंडळ कार्यालयाशी संपर्क साधावा.कर्ज अर्ज, गटाची माहिती, सदस्य यादी, व्यवसाय प्रस्ताव, उत्पन्न प्रमाणपत्र इत्यादी सोबत जोडावे.
2. ऑनलाइन अर्ज (काही राज्यांमध्ये)
काही भागांमध्ये www.mahadbt.maharashtra.gov.in या पोर्टलवर अर्जाची सुविधा उपलब्ध आहे.
📑 आवश्यक कागदपत्रे
आधार कार्ड (सर्व सदस्यांचे)व्यवसाय प्रस्ताव
📈 योजनेचे फायदे
| फायदा | वर्णन |
|---|---|
| 💰 अल्प व्याजदरावर कर्ज | केवळ ४% ते ५% पर्यंत |
| 👩👩👧👧 SHG गटांमार्फत कर्ज वितरण | सामूहिक हमीमुळे प्रक्रिया सुलभ |
| 📊 व्यवसाय वाढीस मदत | लघुउद्योग व सेवाभावी कामांसाठी भांडवल |
| 💪 महिलांचे सशक्तीकरण | आर्थिक स्वावलंबन व आत्मविश्वास |
| 🤝 समुदाय विकासाला चालना | ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत गटाचा सहभाग |
📌 यशोगाथा: बुलढाणा जिल्ह्यातील उदाहरण
बुलढाण्यातील ‘जय भवानी महिला बचत गट’ या गटाने महिला समृद्धी योजनेअंतर्गत ₹10 लाखांचे कर्ज घेतले. त्यांनी अन्नप्रक्रिया उद्योग सुरू केला. आज त्यांचा व्यवसाय जिल्ह्यात प्रसिद्ध असून प्रत्येक सदस्य मासिक ₹8,000–₹10,000 उत्पन्न मिळवत आहे.
✅ निष्कर्ष
‘महिला समृद्धी योजना’ ही केवळ कर्जपुरवठा करणारी योजना नसून, ती महिलांच्या आत्मनिर्भरतेचा पाया घालणारी योजना आहे. ही योजना ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला गती देऊन, महिलांना समाजात प्रतिष्ठा मिळवून देण्याचे काम करते आहे.
📞 अधिक माहिती व संपर्क
| कार्यालय | संपर्क |
|---|---|
| महाराष्ट्र मागासवर्गीय वित्त महामंडळ | https://www.mahasamajkalyan.gov.in |
| जिल्हा मागासवर्गीय विकास अधिकारी | जिल्हानिहाय कार्यालयात भेट द्या |
| टोल फ्री क्रमांक (NBCFDC) | 1800-11-1690 |
| महाडिबीटी पोर्टल | https://mahadbt.maharashtra.gov.in |
0 टिप्पण्या