🧓🏻 संजय गांधी निराधार अनुदान योजना – गरजूंसाठी आधार देणारी योजना

महाराष्ट्र सरकारने राज्यातील अतिनिराधार, अपंग, वयोवृद्ध, विधवा, परित्यक्ता व दुर्बल घटकांतील नागरिकांना आधार देण्यासाठी ‘संजय गांधी निराधार अनुदान योजना’ सुरू केली आहे. ही योजना म्हणजे आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत व समाजातील दुर्लक्षित घटकांना मदतीचा हात देणारे एक महत्वाचे शस्त्र आहे.

---

🎯 योजनेचे उद्दिष्ट

निराधार, गरजू व अपंग व्यक्तींना आर्थिक सहाय्य देणे.

स्वतंत्र व प्रतिष्ठेने जगण्यास मदत करणे.

सामाजिक सुरक्षेचे जाळे निर्माण करणे.

---

🗂️ योजनेची वैशिष्ट्ये

घटक	माहिती
योजना सुरु झाली	१९८० च्या दशकात
अंमलबजावणी यंत्रणा	महाराष्ट्र शासन – समाज कल्याण विभाग
लाभार्थ्यांचा प्रकार	निराधार, अपंग, विधवा, परित्यक्ता, अनाथ, वयोवृद्ध इ.
आर्थिक सहाय्य	₹1,000 – ₹1,200 प्रतिमाह (कुटुंबातील सदस्य संख्येनुसार)
अर्ज पद्धत	ऑफलाइन – तहसीलदार/तलाठी कार्यालयामार्फत
निधी जमा होतो कसा?	थेट DBT प्रणालीद्वारे लाभार्थ्याच्या बँक खात्यात

---

👥 लाभार्थ्यांची पात्रता

निकष	तपशील
वय	१८ ते ६५ वर्षे (अपवाद अपंग व्यक्तींना)
उत्पन्न मर्यादा	कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹21,000 पेक्षा कमी असावे
कौटुंबिक आधार	कोणीही कमावणारा नसावा, आधारभूत नसावा
वयस्कर व्यक्ती	६५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे व कमावण्यास असमर्थ
विधवा / परित्यक्ता महिलांकरिता	पतीचा मृत्यू / पतीने सोडून दिलेले, उत्पन्न नसलेले
अपंग व्यक्ती	४०% पेक्षा जास्त शारीरिक अपंगत्व असल्यास
अनाथ मुले	१८ वर्षांखालील अनाथ मुले व मुली (पालक नसलेले)

---

📄 आवश्यक कागदपत्रे

1. अर्जदाराचे आधार कार्ड

2. रहिवासी प्रमाणपत्र / राशनकार्ड

3. उत्पन्न प्रमाणपत्र (तहसीलदार कार्यालयाचा)

4. वैद्यकीय अपंगत्व प्रमाणपत्र (जर लागू असेल तर)

5. मृत्यू प्रमाणपत्र (विधवा महिलांकरिता)

6. जन्म प्रमाणपत्र (वयोवृद्ध / मुलांकरिता)

7. बँक खात्याचे तपशील (IFSC कोडसहित पासबुक)

8. दोन पासपोर्ट साईज फोटो

---

📝 अर्ज प्रक्रिया

1. स्थानिक समाज कल्याण कार्यालय / तहसील कार्यालयात जाऊन अर्ज मागवावा.

2. सर्व आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज भरावा.

3. तलाठी / ग्रामसेवक / नगरसेवक यांच्या शिफारशीसह सबमिट करावा.

4. अर्जाची तपासणी केल्यानंतर समितीकडून मंजुरी दिली जाते.

5. मंजुरीनंतर दरमहा थेट बँक खात्यात रक्कम जमा केली जाते.

---

💰 आर्थिक सहाय्याचे स्वरूप

लाभार्थी गट	मासिक सहाय्य
एकट्या व्यक्तीसाठी	₹1,000 प्रतिमाह
दोन किंवा अधिक पात्र सदस्य	₹1,200 प्रतिमाह

---

📈 योजनेचा समाजावर होणारा परिणाम

सकारात्मक प्रभाव	विश्लेषण
आर्थिक सुरक्षितता वाढली	दरमहा निश्चित रक्कम मिळते
प्रतिष्ठेने जीवन जगता येते	कोणावर अवलंबून न राहता जीवन जगणे शक्य
आत्मनिर्भरता	गरजूंना आर्थिक मदतीने स्वाभिमान वाढतो
महिला सक्षमीकरण	विधवा व परित्यक्ता महिलांना मोठा आधार
अपंग व्यक्तींना मदत	शिक्षण/उपजीविकेसाठी आधार

---

📞 महत्वाचे संपर्क व लिंक

कार्यालय / वेबसाईट	माहिती
समाज कल्याण विभाग, महाराष्ट्र सरकार	https://sjsa.maharashtra.gov.in
जिल्हा समाज कल्याण अधिकारी कार्यालय	संबंधित जिल्ह्यात उपलब्ध
हेल्पलाइन क्रमांक (शासन)	022-22027138 / जिल्हा स्तरावर वेगळे क्रमांक

---

📌 थोडक्यात फायदे

✅ समाजातील दुर्बल घटकांसाठी स्थिर मासिक उत्पन्न

✅ शासनाच्या DBT प्रणालीद्वारे पारदर्शक रक्कम वितरण

✅ महिलांसाठी सुरक्षितता व सन्मानाने जगण्याची संधी

✅ वयोवृद्ध, अपंग व अनाथ मुलांना जीवन जगण्यास आधार

---

✅ निष्कर्ष

‘संजय गांधी निराधार अनुदान योजना’ ही केवळ एक आर्थिक सहाय्य योजना नसून, गरजूंना सन्मानाने जगण्याचा अधिकार देणारी सामाजिक सुरक्षा कवच आहे. आज हजारो निराधार व्यक्तींना या योजनेमुळे जगण्याचा आत्मविश्वास मिळाला आहे. प्रत्येक गरजूपर्यंत ही योजना पोहोचणे ही आपल्या समाजाची जबाबदारी आहे.

---